Aai Is Retiring ...

Imagine something you have been doing for thirty five years at a stretch. First thing that comes to mind is that it requires lot of patience and concentration. Now add to it continuous separation from your family for extended periods of time, sometimes hostile and most of the times uninteresting working conditions. The work itself is unrewardingly thankless. Pay just enough for bare survival and feeding of the family of five. Add to this again three demanding children, bright in some ways. Life would definitely be easier if they just meant to be fed and brought up. But it definitely requires a lot of willpower to believe that they are meant for something special, can do better than the average. This belief and will power is one of the things that get the desired effect. It is like the egg and chicken problem. Are kids bright by birth, or the hardwork and belief of their parents make them so. This is a different debate, but I belong to the side which says the way parents bring them up matters a lot. They mean expenditure, emotional, time wise and financial. Life would really be easier if it were not so. But it is a choice you make.


And make a choice he did, fast forward twenty years or so and here are the results. One engineer and two doctors are the most visible things. But they are just trophies at the twilight of two dedicated lives. Behind it lies a barren landscape of hurt tears, numerous sacrifices each one big like Himalayas. The world threw all its problems and it was replied by a sacrifice bigger than the problem. The problem finally was shamed into submission and the day won. Just to sleep for a few hours before next day brings a bigger problem. I know that this is not extra-ordinary. It may be rare but not definitely a never done thing.But this one was for us, hence it matters a lot.

A typical day used to start at 4.30 in the morning, waking up and getting ready for 5.00 am tuition of mathematics and physics. It will go on till 6.30. By then food and lunch box will be ready. The kids will wake up and the only family meals together . We preferred to eat at 6.30 early mornings just to feel together. This was followed by a 19 KM ride on a bicycle to the school where he used to teach. Teach maths which is his own subject as well as science because the teacher is not there. You would expect certain looseness after the ordeal of getting up at the godforsaken hours and running private tuitions of your own. But the results speak for themselves. Before he joined that school in Nalgir, there was not a single SSC passout in ten years. But within 7-10 years of working, maths and science, the bane of rural students, used to get 80%-100% of results.

Even if those days were hard, we were really happy together. We never missed our visits to nearby theatres,twice a week. Very few of our wishes were denied. I still remember borrowing money on 100% monthly interest rate for my school-trip to forts in Maharashtra. This was how important money was to us then. Dada one day nearly drowned in a sudden flash-flood while cycling the 19KMs from Nalgir. Aai and he, both were drying the 50 RS notes whole night, around 900 Rs, his salary then which he was carrying . This was how important money was to us then. None of the needy relatives went away without some help. Moreover we never ever spread our hands in front of our wealthy relatives. We enjoyed those days to the fullest, worked as hard as we could and more than that and was prudent like hell. He used to correct SSC state examination papers for the additional income it used to provide in summer vacations. We used to have unwanted visitors almost on daily basis who wanted to increase the marks of their wards and used to offer sizeable amount of money for doing so. None of them was successful but more importantly, none of them was turned away before they were offered a cold glass of Ruh-Afza OR Rasna. This was how much money was important to us then.

Worse was the time when he used to be posted away and used to visit us weekly once or twice. He was torn between the urge to be with us and do duty and earn money. They had decided that he will concentrate on earning for the family and Aai will look after us. There were lot of easy way out: such as we leaving Udgir/Latur to join him in the school he was teaching in OR Aai taking up a job so that the expenses are balanced. But they took some decisions and stuck to them through thick and thin. Those may not be the only right decisions that could be made, maybe too strict and dangerous sometimes, but those were the right ones, at least for us.

Now that he is finished with his jobs and has retired, he is back to the things he loved most and cared about the most. Back with his family, back with his grandson. I know that he will get everything he sacrificed and he will get double the amount. I will be very glad and blindly entrust my son to his care. I think some values,even if they feel old-fashined are universal and do not change with time.

This is the part of the story everybody knows and appreciates. I am not here to tell that part, I am here to underline the role played by the other wheel. It is my Aai. She suffered and toiled twice as hard. Sacrificed inifinite times more. Studied with us. She had just her SSC degree when she got married. Studied and got BA and double MA. She used to study with us. One of the thing that amazes me about both of them is that they were never short on time. As we never missed our twice-a-week movies, she never missed her 6.30 AM lunch. Somehow it used be ready before the tuitions are over. She studied hard and passed all the exams, made sure she is in a position to get a job. And sacrificed it to concentrate on bringing us up. She was the backbone of our family in all the senses of the word. She provided stability by filling in where she thought she will fit the best. Used to take over the decision making role of Dada when he used to be posted away and like a backbone she was prudent and straight. I have a lot of shocking anecdotes about that. I sometimes remember them and feel really proud.

Dada had retirement celebration and got a send-off also. I am just taking this opportunity to congratulate Aai also on her retirement. She has her husband all for herself, maybe for the first time after her marriage. I know that this is going to increase the work for her. But I am sure she will not enjoy anything else more.

Happy retired life Aai.

आई रिटायर होतेय

कल्पना करा की तुम्ही एक गोष्ट पस्तिस वर्षे करताय. सर्वात महत्त्वाच म्हणजे यासाठी खुप जास्त धीर आणि एकाग्रता लागते. आता जर ती गोष्ट साध्य करण्यासाठी तुम्हाला कुटुम्बापासून नेहेमी दूर रहावे लागत असेल्, हाता-तोन्डाची गाठ होइल इतकाच तुटपुन्जा पगार मिळत असेल, तुम्ही केलेल्या उत्क्रूष्ट कामगीरीबद्दल जर कोणि तुमची पाठ थोपटण्याचीही तसदी घेत नसेल्, कुठेतरी सुदुर आदिवासी भागात आणि खेडेगावात काम करायला लागत असेल, जिथे मन लावून काम करणे अशक्य तर असतेच पण धोकादायक सुद्दा असते, तर ती गोष्ट हळु हळु खुपच अवघड होत जाते. पुन्हा त्यात तीन चुणुकदार वाटणारया मुलान्ची जबाबदारी म्हण्जे सर्व बाजुनी कोन्डमारा होत जातो. कारण आपण त्यान्च्या सन्गोपानामध्ये काही चुक तर करत नाहिये ना, त्याना सर्व सन्धी मिळतायात ना अशी टोचणी नेहमी मनाला लागलेली असते. खरेतर तो प्रत्येक कुटुम्बाचा निर्णय असतो, की महत्त्व कशाला द्यायचे. त्याच वेळी जर सुखसोयी हव्या असतील, हातात जास्त पैसा हवा असेल्, कुटुम्ब जवळ हवे असेल तर कुठेना कुठे याबाबतीत तडजोड करायला लागते. ही तड्जोड कधी करायची आणि कधी नाकारायची हा प्रत्येक कुटुम्बाचा निर्णय असतो.


दादानी देखील याबाबतीत निर्णय घेतला. आणि जर आपण चीत्रफीत विस वर्षे पुढे सरकावली तर आपल्याला त्या निर्णयाचा निकाल सुध्धा कळेल. दोन डाक्टर आणि एक इन्जिनीयर हा त्या निर्णयाचा निकाल आहे. पण या तीन बक्षिसान्मागे दोन जिवान्च्या उमेदिच्या काळातिल त्याग आहे. पूर्ण आयुष्यभर खतपाणी घालून वाढवलेल्या आणि जपलेल्या रोपाला आलेली तीन फळे आहेत्. सर्व बाजुनी अवाढव्य सन्कटे आली आणि त्यागाच्या अचल खडकावर आदळुन मातीमोल झाली. सन्कटे लाजुन दूसर्या दिवशी परत येण्यासाठी गेली. अशी पुष्कळ कुटुम्बे असतात जी अशा सन्कटान्चा सामना करतात. आमचे कुटुम्ब ही त्यापैकीच एक.


जेव्हा त्यान्ची नेमनूक जवळच्या गावी असायची अशा वेळी दादान्चा दिवस सकाळी साडेचार ला सुरु व्हायचा. पाच वाजता ते गणित आणि विज्ञानची शीकवणी घ्यायचे. ती साडे सहा पर्यन्त चालायची. तोपर्यन्त जेवण आणि डबा तयार असायचा. मुले उठायची आणि सगळे मिळुन सकाळी साडेसहा वाजता जेवायचो. मग दादा एकोन्विस किलोमिटर सायकल चालवत त्यान्च्या शाळेकडे जायचे. तिथे ते गणित शिकवायचे आणि विज्ञानाचा शीक्षक नसायचा म्हणून विज्ञान देखिल. नळ्गीर्, जीथून दहा वर्षात कोणीही दहावी पास झाले नव्हते तिथला गणित आणि विज्ञानाचा निकाल ८० ते १००% लागायला लागला.


ते दिवस अवघड असले तरीही आम्ही एकत्र असल्यामुळे सुखी होतो. आम्ही कधिही आठवड्याचे दोन चित्रपट चुकलो नाही. आमच्या कोणत्याही इछ्छा नाकारल्या गेल्या नाहीत. मला अजुन आठवते, मला महाराष्ट्राच्या सहलीला जाण्यासाठी पैसे नव्हते तर दादानी १००% महीना दरानी व्याज काढून मला सहलिस पाठवले. दादा एकदा नळ्गीर हून परत येताना ओढ्याला पूर आला आणि खिशातले ९०० रु., दादान्चा तेव्हाचा पगार्, भिजले. आई आणि दादा मिळून त्या पन्नासच्या नोटा रात्रभर स्टोव वर शेकवत होते. आम्हाला तेव्हा पैश्यान्ची इतकी चणचण होती.

पण आम्ही कधीही कोणाकडे आर्थीक मदत मागितली नाही. दादानी प्रत्येक दिवशी आनन्दात घालवला , खुप जास्त मेहेनत केली आणि कधीही कोणापुढे झुकले नाहीत. दादा उन्हाळ्याच्या सुट्टीत दहावीचे पेपर्स तपासायचे. आपल्या मुलान्चे मार्क्स वाढवण्यासाठी खुप लोक पैसे घेउन यायचे. त्यापैकी कुणाचे ही प्रयत्न सफळ झाले नाहीत्, पण कोणिही थन्ड शर्बत पिल्याशिवाय परतही गेले नाही.


पण सगळ्यात जास्त त्रास दादा लाम्बच्या गावी जायचे तेव्हा व्हायचा. ते आठवड्यातुन एक दोनदाच येवु शकायचे. आई व दादानी निर्णय घेतला होता की आई नोकरी न करता आम्हाकडे लक्ष देईल. आम्ही दादान्च्या नोकरिच्या गावी सुध्धा जाउन राहू शकलो असतो, किन्वा आईनी नोकरी केली असती तरीही त्या दोघान्चे कष्ट ही कमी झाले असते. पण दोघानी एक निर्णय घेतला आणि तो पूर्णपणे तडीस नेला.

आता दादा रिटायर झालेले आहेत आणि त्यान्साठी सगळ्यात महत्त्वाची गोष्ट म्हन्जे त्यान्चे कुटुम्ब त्यान्जवळ आहे. त्यान्चा नातु त्यान्जवळ आहे, मला खात्री आहे की आयुष्यभराच्या कष्टाला आता फळ येते आहे. मी माझ्या मुलाच्या भवितव्याबद्दल निश्चिन्त राहू शकतो कारण त्याला वळण लावण्यासाठी आईदादा आम्हासोबत आहेत.

आतापर्यन्त सान्गितलेले जवळपास बर्याच जनान्ना माहिती आहे. आणि हे ही माहिती आहे की या गाड्याचे दुसरे चाक सुध्धा इतकेच खम्बीर होते म्हणून हा गाडा इथेपर्यन्त पोचु शकला. दादान्च्या निव्रुत्तीमद्ये तिचा ही खुप मोठा विजय लपलेला आहे.तिने सुद्धा खुप कष्ट सहन केलेले आहेत. लग्न झाले तेव्हा ती फक्त दहावी पास होती. ती बी.ए. झाली, एम्.ए. झाली. तीनी आम्हासोबत अभ्यास केला व परिक्षा पास झाली. एका गोष्टीचे मला खुप नवल वाटते. आई व दादा दोघान्कडे देखील कधिही वेळेची कमी नसायची. दादा नळगीर हून सायकलवर यायचे तरीही सीनेमा पाहाण्यासाठी आम्हाला नेहेमी वेळ असायचा. आईचा सुद्धा परिक्षा अस्ताना सुद्धा सकाळी साडेसहा वाजता स्वयम्पाक तयार असायचा.

नोकरी मिळणे शक्य असून देखील आईनी नोकरी केली नाही. ती आमच्या कुटुम्बाचा पाठीचा कणा आहे. मग कण्याचे सर्व गुणधर्म तिच्यात आहेत. दादा जेव्हा आठवडाभर बाहेर असायचे तेव्हा तीच कुटुम्ब प्रमुखाचे स्थान घ्यायची. कण्यासारखिच ती कडक आणि न वाकणारी आहे. तिच्या स्वाभिमानाचे काही मासले मला आठवतात आणि मग मला थोडेसे हसायला ही येते आणि आदरानी श्वास भरून सुद्धा येतो.

दादाना तर पुष्कळ लोकान्नी सेन्ड्-ओफ दिला. कार्यक्रम केला, आम्ही तिघे मिळुन आता आईलाही तिच्या रिटायर्मेन्ट बददल शुभेच्छा देतोय्. लग्नानन्तर आता प्रथमच आईला एकटीसाठी दादा भेटतायत. खरेतर आईचे काम वाढ्णार आहे. पण मला खात्री आहे की हे वाढलेले काम आई आनन्दानी करेल.